Στο χώρο της ψυχολογίας είναι πολύ γνωστή η πυραμίδα που διαμόρφωσε ο Abraham Maslow, της οποίας κάθε σκαλοπάτι περιλαμβάνει τις κυριότερες ανάγκες ανθρώπου. Οι ανάγκες αυτές ιεραρχήθηκαν με βάση την ισχύ τους, τη σειρά ανάπτυξής τους κατά τη διάρκεια της ζωής, τη σειρά εμφάνισής τους στην εξελικτική κλίμακα και το βαθμό που πρέπει να ικανοποιηθεί η ανάγκη για να επιβιώσει το άτομο. Σύμφωνα με την πυραμίδα αυτή, οι πρώτες και ισχυρότερες ανάγκες, που ο άνθρωπος πρέπει να ικανοποιήσει, είναι οι φυσιολογικές-βιολογικές που περιλαμβάνουν τη τροφή, το νερό, το ρουχισμό και άλλα, ενώ οι υπόλοιπες είναι ψυχολογικές, με βασικότερη την ανάγκη για αυτοπραγμάτωση που βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας.
Είναι βέβαιο πως, ο άνθρωπος πρέπει να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες για να μπορέσει να επιβιώσει και μέσα σε αυτές συμπεριλαμβάνεται το φαγητό. Τι γίνεται, όμως, όταν η εικόνα για μία τόσο σημαντική ανάγκη διαστρεβλώνεται και αποκτά διαφορετικό νόημα; Όταν μετατρέπεται σε αληθινό εχθρό που παραμορφώνει το σώμα και εγκλωβίζει το νου σε παράτολμες σκέψεις και συμπεριφορές; Όταν θέτει σε κίνδυνο την υγεία ακόμα και τη ζωή του ατόμου;
Ψυχογενής Ανορεξία.
Πολλοί πιστεύουν πως η ψυχογενής ανορεξία αποτελεί διαταραχή της όρεξης. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, διότι τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία έχουν το αίσθημα της πείνας, αλλά προσπαθούν να βρουν τρόπους και τεχνάσματα ώστε να περιορίσουν τα σημάδια της πείνας τους. Η όρεξη προσβάλλεται πολύ αργότερα στην πορεία της νόσου.
Το άτομο στην περίπτωση της ψυχογενούς ανορεξίας, περιορίζει έντονα την πρόσληψη τροφής επειδή καταλαμβάνεται από έναν έντονο φόβο πως θα παχύνει. Αρνείται να διατηρήσει το βάρος του εντός των φυσιολογικών ορίων (ανάλογα με την ηλικία και το ύψος του) με αποτέλεσμα να χάνει πολλά κιλά και να διαταράσσεται η εικόνα που έχει για τον εαυτό του και το σώμα του.
Διαγνωστικά κριτήρια της ψυχογενούς ανορεξίας.
1. Το άτομο αρνείται να διατηρήσει το βάρος του στα φυσιολογικά επίπεδα που επιτρέπει η ηλικία το ύψος και το φύλο του.
2. Το άτομο διακατέχεται από έναν έντονο φόβο ότι θα παχύνει.
3. Η εικόνα που έχει για το σχήμα και το μέγεθος του σώματός του είναι διαστρεβλωμένη. Τα άτομα με ανορεξία παρόλο που το σωματικό τους βάρος είναι αφύσικα χαμηλό, συνεχίζουν να βλέπουν το σώμα τους παχύ ή ότι σε κάποιο σημείο του σώματός τους έχουν ακόμα παραπανίσσια κιλά.
4. Στις γυναίκες παρατηρείται απουσία τριών τουλάχιστον διαδοχικών εμμηνορυσιών.
Υπάρχουν δύο τύποι ανορεξίας:
α. Ο καθαρκτικός τύπος. Το άτομο χρησιμοποιεί διάφορα καθαρκτικά με σκοπό να μη πάρει ούτε γραμμάριο από αυτά που έφαγε (πρόκληση εμετού, χρήση διουρητικών, σκληρή γυμναστική και άλλα).
β. Ο περιοριστικός τύπος. Το άτομο δεν χρησιμοποιεί καθαρκτικά, αλλά περιορίζει πολύ την ποσότητα τροφής που λαμβάνει.
Συχνά η διαταραχή αυτή ξεκινά με δίαιτα, παρόλο που το άτομο έχει κανονικό βάρος ή λίγο παραπάνω από το φυσιολογικό. Το άτομο, αρχίζει να νιώθει πολύ καλά, προσωρινά, διότι βλέπει πως μπορεί να ελέγξει το φαγητό που καταναλώνει και το βάρος του. Όταν, νιώθει πως χάνει την ικανότητα ελέγχου, περιορίζει ακόμα περισσότερο τη τροφή που λαμβάνει και τα σημάδια της πείνας του. Η πείνα, π.χ. πολλές φορές ερμηνεύεται ως απειλή στον αυτοέλεγχο και έτσι καταφεύγει σε ακόμα μεγαλύτερο περιορισμό της τροφής, για να αποκτήσει και πάλι τον έλεγχο και τη παντοδυναμία.
Μολονότι το άτομο, μετά από κάποιο καιρό δίαιτας, έχει χάσει πολλά κιλά, εξακολουθεί να κάνει δίαιτα με αποτέλεσμα να φτάνει σε βάρος που είναι πολύ χαμηλότερο από το φυσιολογικό. Έτσι διαμορφώνεται μια εικόνα ενός πολύ αδύνατου έως καχεκτικού ατόμου, κάτι που φαίνεται πολύ στους άλλους, ενώ τα ίδια τα άτομα δε την αντιλαμβάνονται και εξακολουθούν να κάνουν δίαιτα. Τα άτομα αυτά είναι πολύ απασχολημένα με το θέμα της διατροφής (μετράνε θερμίδες, υπολογίζουν τη ποσότητα τροφής που τρώνε μέσα στη μέρα, διαβάζουν πολλά άρθρα για τη διατροφή).
Μολονότι το άτομο, μετά από κάποιο καιρό δίαιτας, έχει χάσει πολλά κιλά, εξακολουθεί να κάνει δίαιτα με αποτέλεσμα να φτάνει σε βάρος που είναι πολύ χαμηλότερο από το φυσιολογικό. Έτσι διαμορφώνεται μια εικόνα ενός πολύ αδύνατου έως καχεκτικού ατόμου, κάτι που φαίνεται πολύ στους άλλους, ενώ τα ίδια τα άτομα δε την αντιλαμβάνονται και εξακολουθούν να κάνουν δίαιτα. Τα άτομα αυτά είναι πολύ απασχολημένα με το θέμα της διατροφής (μετράνε θερμίδες, υπολογίζουν τη ποσότητα τροφής που τρώνε μέσα στη μέρα, διαβάζουν πολλά άρθρα για τη διατροφή).
Κάποιες φορές το άτομο αναπτύσσει έμμονες σκέψεις, όπως για παράδειγμα ότι οι άλλοι προσπαθούν να το παχύνουν (κάτι βέβαια που είναι (μερικώς) ρεαλιστικό διότι οι άλλοι επιμένουν στο να φάει κάτι) ή ότι το ζηλεύουν όταν το κοιτούν περίεργα ή όταν λένε πως πρέπει να παχύνει.
Η σοβαρότητα της διαταραχής εξαρτάται από τη ποσότητα του βάρους που χάνει το άτομο. Άλλα άτομα είναι απλώς αδύνατα και άλλα μοιάζουν να υποφέρουν από ασιτία. Στη τελευταία περίπτωση είναι απαραίτητη η νοσηλεία προκειμένου να αποφευχθεί ακόμη και ο θάνατος.
Συνήθεις σκέψεις των ατόμων με ψυχογενή ανορεξία.
Τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία χαρακτηρίζονται από έναν μη λειτουργικό τρόπο σκέψης που περιλαμβάνει την εικόνα τους προς τους άλλους, την ικανότητα ελέγχου και το φαγητό:
-"Αν παχύνω, δε θα αρέσω σε κανέναν"
-"Αν φάω ένα γλυκό, δε θα σταματήσω να τρώω γλυκά"
-"Αν φάω αυτή τη τροφή, σημαίνει πως χάνω τον έλεγχο"
-"Η απουσία ελέγχου, δηλώνει αδυναμία χαρακτήρα"
-"Αν είμαι λεπτή, θα είμαι αποδεκτή"
-"Αν παχύνω, δε θα μπορέσω να χάσω τα κιλά που πήρα".
Ψυχογενής βουλιμία.
Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας στα οποία, το άτομο νιώθει πως δε μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του και συνεχίζει να τρώει. Μπορεί να καταναλώσει χιλιάδες θερμίδες σε κάθε υπερφαγικό επεισόδιο. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί διάφορα καθαρκτικά προκειμένου να ανακουφιστεί από τον κοιλιακό πόνο, να ξεφύγει από τις ενοχές και να ελέγξει το βάρος του. Έτσι, διατηρούν το φυσιολογικό τους βάρος.
Διαγνωστικά κριτήρια της ψυχογενούς βουλιμίας.
1. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, στα οποία το άτομο καταναλώνει πολύ γρήγορα και σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (συνήθως μέχρι δύο ώρες), ποσότητα τροφής πολύ μεγαλύτερη από αυτή που μπορούν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι υπό ανάλογες συνθήκες.
2. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου αυτού, υπάρχει ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου, όσον αφορά τη συμπεριφορά πρόσληψης τροφής.
3. Το άτομο προκειμένου να ελέγξει το βάρος του χρησιμοποιεί ακατάλληλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως είναι ο αυτο-προκαλούμενος εμετός με τη χρήση δαχτύλου, η χρήση διουρητικών και καθαρκτικών, αυστηρή δίαιτα, εντατική και σκληρή άσκηση και άλλα.
4. Τα επεισόδια αυτά πραγματοποιούνται, κατά τον ελάχιστο μέσο όρο, δύο φορές την εβδομάδα.
5. Το άτομο ασχολείται πολύ με το σχήμα και το βάρος του σώματός του.
Το πρόβλημα, συνήθως, ξεκινά με μια περίοδο αυστηρής δίαιτας. Σε κάποιες περιπτώσεις, η δίαιτα αυτή είναι τόσο υπερβολική ώστε το άτομο να αναπτύξει, αρχικά, ψυχογενή ανορεξία, η οποία εξελίσσεται προοδευτικά σε ψυχογενή βουλιμία. Τα επεισόδια βουλιμίας παρουσιάζονται, συνήθως, σε διαστήματα που τα άτομα βρίσκονται σε αυστηρή δίαιτα. Κάποιοι δε τρώνε απολύτως τίποτα ανάμεσα στα επεισόδια βουλιμίας τους, άλλοι διατηρούν την ποσότητα της τροφής που καταναλώνουν κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο θερμίδων (1.000 με 1.200 τη μέρα), ενώ άλλοι αποφεύγουν ορισμένες τροφές, επειδή τις θεωρούν παχυντικές.
Τα επεισόδια της διαταραχής συνίστανται στην κατανάλωση τροφών με υψηλή θερμιδική αξία, που είναι γλυκές και ευκολομάσητες και μπορούν να καταναλωθούν γρήγορα. Είναι πιθανό, το άτομο να φάει ένα κιλό παγωτό, δύο κιλά σοκολατάκια, ένα καρβέλι ψωμί και άλλες αμυλούχες τροφές. Δε σταματά να τρώει παρά μόνο όταν πονέσει η κοιλιά του ή το διακόψει κάποιος.
Ορισμένοι νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο πολύ πριν αρχίσουν να τρώνε, σε άλλους εξελίσσεται σιγά-σιγά καθώς αρχίζουν, ή μπορεί να εκδηλωθεί ξαφνικά, καθώς συνειδητοποιούν ότι έχουν φάει. Ο προκλητός εμετός χρησιμοποιείται για να ανακουφιστεί το άτομο από τον κοιλιακό πόνο, να μειώσει τα αισθήματα ενοχής και να ελεγχθεί το βάρος του.
Η βουλιμία δε σχετίζεται αναγκαστικά με έλλειψη βάρους. Το άτομο, δηλαδή, μπορεί να έχει κανονικό βάρος ή λίγο παραπάνω από το φυσιολογικό αφού δεν αποκλείει εντελώς το φαγητό. Συνήθως, όμως, η λήψη φαγητού συνδέεται με αίσθημα ντροπής. Για αυτό και όταν τρώει υπερβολικά, το κάνει συνήθως κρυφά από τους άλλους για να κρύψει τους τρόπους που αντιδρά (π.χ. εμετός).
Συνήθεις σκέψεις των ατόμων με ψυχογενή βουλιμία.
Τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία χαρακτηρίζονται από έναν μη λειτουργικό τρόπο σκέψης που περιλαμβάνει την εικόνα τους προς τους άλλους, την ικανότητα ελέγχου και το φαγητό:
-"Το να είμαι παχιά σημαίνει πως είμαι αποτυχημένη και δυστυχής",
-"Η εμφάνιση συμβάλλει στην επιτυχία",
-"Η αυτοεκτίμησή μου εξαρτάται από το βάρος μου",
-"Ο έλεγχος των επιθυμιών μου αποδεικνύει τη δύναμη και την αυτοπειθαρχία μου",
-"Η παράδοση στις επιθυμίες μου αποτελεί ένδειξη αδυναμίας".
Διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας.
Στην διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, το άτομο εκδηλώνει επεισόδια κατά τα οποία καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής χωρίς να υπάρχει βιολογική αίσθηση πείνας. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων βιώνει έντονη δυσφορία αλλά δεν ακολουθεί τη τακτική χρήση ακατάλληλων αντισταθμιστικών συμπεριφορών. Αποτελεί μη επίσημα αναγνωρισμένη διαταραχή.
Ωστόσο τα διαγνωστικά κριτήρια για αυτή τη διαταραχή είναι τα εξής:
1. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, στα οποία το άτομο καταναλώνει πολύ γρήγορα και σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (συνήθως μέχρι δύο ώρες), ποσότητα τροφής πολύ μεγαλύτερη από αυτή που μπορούν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι υπό ανάλογες συνθήκες.
Η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών.
Μερικές χρήσιμες συμβουλές για τα άτομα με διατροφική διαταραχή.
-Πολλές φορές παρατηρείται, τα άτομα που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή να έχουν ελλιπείς ή ανακριβείς πληροφορίες γύρω από τα πλεονεκτήματα της σωστής διατροφής, και τις επιπτώσεις των αυστηρών διαιτητικών κανόνων, της σκληρής γυμναστικής, της χρήσης διουρητικών και καθαρκτικών για τη σωματική υγεία. Θα ήταν, λοιπόν, πολύ χρήσιμο να συμβουλευτείτε κάποιο διαιτολόγο-διατροφολόγο, ψυχολόγο ή κάποιο αξιόπιστο βιβλίο σχετικά με τη διατροφή. Έτσι, θα πάρετε βασικές πληροφορίες για τη βελτίωση της λήψης τροφής αλλά και τις συνέπειες των αντισταθμιστικών συμπεριφορών σας στον οργανισμό σας (π.χ. εμετός).
-Η βαθύτερη διερεύνηση και η καταγραφή των σκέψεων και των συναισθημάτων, θα σας βοηθήσει να συνειδητοποιήσετε και να ανακαλύψετε πολλά πράγματα σχετικά με τον εαυτό σας, τη τροφή και ενδεχομένως, τους άλλους ανθρώπους. Αναρωτηθείτε:
"Τι είναι για μένα το φαγητό;"
"Τι σημαίνει για μένα να είμαι αδύνατη/ος;"
"Τι θα γινόταν αν έπαιρνα 2 κιλά;"
"Τι το κακό θα συμβεί αν φάω ένα γλυκό;"
"Πώς θα ήθελα να είμαι; Αυτό που θα ήθελα είναι ρεαλιστικό ή βάζω υψηλούς στόχους στον εαυτό μου;
-Είναι σημαντικό να κατανοήσετε πως δε μπορεί να υπάρξει το 'τέλειο'. Δεν υπάρχει τέλειο σώμα, τέλειο πρόσωπο, τέλεια επιδερμίδα....Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και είναι προικισμένος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ταλέντα. Αντί να κατακρίνετε και να τιμωρείτε τον εαυτό σας για τις ατέλειες που μπορεί να έχετε, βρείτε το θάρρος να κοιταχτείτε στον καθρέφτη και να εστιάσετε την προσοχή σας σε 5 όμορφα στοιχεία του εαυτού σας. Αγαπήστε τον άνθρωπο που βλέπετε στον καθρέφτη με όλα τα πλεονεκτήματα και τις ατέλειες και κατανοήστε τι είναι καλύτερο για εκείνον. Είναι σίγουρο πως αν δε τον αγαπήσετε εσείς, κανείς άλλος δε θα τον αγαπήσει.
-Έχετε αναρωτηθεί τι θα έλεγε ο οργανισμός και το σώμα σας αν είχε φωνή; Χαλαρώστε και προσπαθείστε να παρατηρήσετε το σώμα σας σαν ένας παρατηρητής έξω από αυτό. Ακούστε τη φωνή του...τα λόγια του...τις ανάγκες του...τις αντιδράσεις του...Ακούστε τα παράπονά του από εσάς.
-Αλήθεια, αν ένας φίλος/η σας, είχε παρόμοιες σκέψεις και ανησυχίες με εσάς, τι θα του λέγατε; "Πώς είσαι έτσι;;Πρέπει να χάσεις κιλά."; "Μη τολμήσεις και φας γλυκό...θα γίνεις τετράπαχη/ος"; "Δεν μπορείς να κρατήσεις λίγο τον έλεγχο, γι' αυτό τρως συνέχεια"; "Αν πάρεις 2 κιλά δε θα αρέσεις σε κανέναν"; Δε θα του λέγατε αυτά τα πράγματα, γιατί ξέρετε ότι θα τον/τη στεναχωρούσατε. Γιατί, λοιπόν, στεναχωρείτε τον εαυτό σας; Τι άλλο διαφορετικό θα μπορούσατε να του πείτε;
-Είναι καλύτερο να βλέπετε το φαγητό σαν φίλο σας και όχι σαν εχθρό σας. Αν το δείτε σα φίλο σας και το αγαπήσετε θα σας αγαπήσει και αυτό.
Το πρόβλημα, συνήθως, ξεκινά με μια περίοδο αυστηρής δίαιτας. Σε κάποιες περιπτώσεις, η δίαιτα αυτή είναι τόσο υπερβολική ώστε το άτομο να αναπτύξει, αρχικά, ψυχογενή ανορεξία, η οποία εξελίσσεται προοδευτικά σε ψυχογενή βουλιμία. Τα επεισόδια βουλιμίας παρουσιάζονται, συνήθως, σε διαστήματα που τα άτομα βρίσκονται σε αυστηρή δίαιτα. Κάποιοι δε τρώνε απολύτως τίποτα ανάμεσα στα επεισόδια βουλιμίας τους, άλλοι διατηρούν την ποσότητα της τροφής που καταναλώνουν κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο θερμίδων (1.000 με 1.200 τη μέρα), ενώ άλλοι αποφεύγουν ορισμένες τροφές, επειδή τις θεωρούν παχυντικές.
Τα επεισόδια της διαταραχής συνίστανται στην κατανάλωση τροφών με υψηλή θερμιδική αξία, που είναι γλυκές και ευκολομάσητες και μπορούν να καταναλωθούν γρήγορα. Είναι πιθανό, το άτομο να φάει ένα κιλό παγωτό, δύο κιλά σοκολατάκια, ένα καρβέλι ψωμί και άλλες αμυλούχες τροφές. Δε σταματά να τρώει παρά μόνο όταν πονέσει η κοιλιά του ή το διακόψει κάποιος.
Ορισμένοι νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο πολύ πριν αρχίσουν να τρώνε, σε άλλους εξελίσσεται σιγά-σιγά καθώς αρχίζουν, ή μπορεί να εκδηλωθεί ξαφνικά, καθώς συνειδητοποιούν ότι έχουν φάει. Ο προκλητός εμετός χρησιμοποιείται για να ανακουφιστεί το άτομο από τον κοιλιακό πόνο, να μειώσει τα αισθήματα ενοχής και να ελεγχθεί το βάρος του.
Η βουλιμία δε σχετίζεται αναγκαστικά με έλλειψη βάρους. Το άτομο, δηλαδή, μπορεί να έχει κανονικό βάρος ή λίγο παραπάνω από το φυσιολογικό αφού δεν αποκλείει εντελώς το φαγητό. Συνήθως, όμως, η λήψη φαγητού συνδέεται με αίσθημα ντροπής. Για αυτό και όταν τρώει υπερβολικά, το κάνει συνήθως κρυφά από τους άλλους για να κρύψει τους τρόπους που αντιδρά (π.χ. εμετός).
Συνήθεις σκέψεις των ατόμων με ψυχογενή βουλιμία.
Τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία χαρακτηρίζονται από έναν μη λειτουργικό τρόπο σκέψης που περιλαμβάνει την εικόνα τους προς τους άλλους, την ικανότητα ελέγχου και το φαγητό:
-"Το να είμαι παχιά σημαίνει πως είμαι αποτυχημένη και δυστυχής",
-"Η εμφάνιση συμβάλλει στην επιτυχία",
-"Η αυτοεκτίμησή μου εξαρτάται από το βάρος μου",
-"Ο έλεγχος των επιθυμιών μου αποδεικνύει τη δύναμη και την αυτοπειθαρχία μου",
-"Η παράδοση στις επιθυμίες μου αποτελεί ένδειξη αδυναμίας".
Διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας.
Στην διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, το άτομο εκδηλώνει επεισόδια κατά τα οποία καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής χωρίς να υπάρχει βιολογική αίσθηση πείνας. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων βιώνει έντονη δυσφορία αλλά δεν ακολουθεί τη τακτική χρήση ακατάλληλων αντισταθμιστικών συμπεριφορών. Αποτελεί μη επίσημα αναγνωρισμένη διαταραχή.
Ωστόσο τα διαγνωστικά κριτήρια για αυτή τη διαταραχή είναι τα εξής:
1. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, στα οποία το άτομο καταναλώνει πολύ γρήγορα και σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (συνήθως μέχρι δύο ώρες), ποσότητα τροφής πολύ μεγαλύτερη από αυτή που μπορούν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι υπό ανάλογες συνθήκες.
2. Το επεισόδιο αυτό, σχετίζεται με:
-ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου, όσον αφορά τη συμπεριφορά πρόσληψης τροφής,
-κατανάλωση τροφής μέχρι να βιώσει έντονο φούσκωμα στο στομάχι,
-κατανάλωση τροφής χωρίς να υπάρχει βιολογική αίσθηση πείνας,
-κατανάλωση τροφής μόνο εν απουσία άλλων εξαιτίας των αισθημάτων ντροπής,
-αισθήματα ενοχής και αηδίας για τον εαυτό.
3. Το άτομο βιώνει έντονη δυσφορία κατά τη διάρκεια του επεισοδίου.
4. Τα επεισόδια υπερφαγίας πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο μέρες την εβδομάδα.
-ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου, όσον αφορά τη συμπεριφορά πρόσληψης τροφής,
-κατανάλωση τροφής μέχρι να βιώσει έντονο φούσκωμα στο στομάχι,
-κατανάλωση τροφής χωρίς να υπάρχει βιολογική αίσθηση πείνας,
-κατανάλωση τροφής μόνο εν απουσία άλλων εξαιτίας των αισθημάτων ντροπής,
-αισθήματα ενοχής και αηδίας για τον εαυτό.
3. Το άτομο βιώνει έντονη δυσφορία κατά τη διάρκεια του επεισοδίου.
4. Τα επεισόδια υπερφαγίας πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο μέρες την εβδομάδα.
5. Τα επεισόδια υπερφαγίας δε σχετίζονται με την τακτική χρήση ακατάλληλων αντισταθμιστικών συμπεριφορών όπως εμετός, χρήση διουρητικών και καθαρκτικών.
Η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών.
Έχει αποδειχθεί από πολλές έρευνες πως υπάρχουν στοιχεία της προσωπικότητας τα οποία υποδηλώνουν μια τάση προς τη βουλιμία ή την ανορεξία, όπως η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η αυξημένη αυτοκριτική και η τελειομανία, η ευαισθησία στην κριτική. Συγκεκριμένα, έχει φανεί ότι όσο πιο αρνητική είναι η εικόνα που το άτομο έχει για το σώμα του, τόσο χαμηλότερη αυτοεκτίμηση έχει. Κι αυτό δυστυχώς είναι κάτι που αφορά κυρίως στις γυναίκες και όχι στους άνδρες, η αυτοεκτίμηση των οποίων φαίνεται να επηρεάζεται από άλλους παράγοντες (κοινωνική, οικονομική θέση). Οι γυναίκες με διατροφικές διαταραχές, συνήθως, χαρακτηρίζονται από δυσλειτουργικές αντιλήψεις σχετικά με την διατροφή, την λήψη τροφής, την εμφάνιση και τις επιδόσεις τους, οι οποίες τις οδηγούν σε συναισθήματα κατωτερότητας και σε χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Συχνά, στο οικογενειακό περιβάλλον των ατόμων με διατροφικές διαταραχές υπάρχει ιστορικό έντονης ενασχόλησης με το φαγητό, είτε μέσω ακραίων διατροφικών συμπεριφορών, είτε μέσω της ενασχόλησης με το λεπτό ιδεώδες σώμα. Συνήθως οι γονείς, και ιδιαίτερα η μητέρα, εμφανίζει κάποια διαταραχή διατροφής ή δυσαρέσκεια γύρω από το δικό της σώμα με αποτέλεσμα πολλές φορές οι κόρες να υιοθετούν το μητρικό πρότυπο συμεριφορών και αντιλήψεων σε σχέση με το φαγητό. Επίσης, έχει παρατηρηθεί πως οι γονείς των βουλιμικών ατόμων είναι επικριτικοί και τελειοθηρικοί, χωρίς ζεστασιά και ενσυναίσθηση, επομένως η λήψη τροφής έρχεται να καλύψει τα συναισθηματικά κενά σε αυτά τα άτομα. Τέλος, οι οικογένειες αυτές δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη αυτονομίας και ατομικότητας στα μέλη, οπότε οι αυστηρές δίαιτες και η υπερφαγία που τις ακολουθεί αποτελεί μια προσπάθεια του ατόμου να ελέγξει κάτι στην ζωή του.
Παράλληλα, δε πρέπει να παραβλέψουμε και τους κοινωνικούς παράγοντες καθώς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα περιοδικά και ο τομέας της μόδας παίζουν τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη διαταραχών διατροφής, εφόσον προβάλλουν αδύνατα γυναικεία σώματα που λειτουργούν ως πρότυπα για τις νεαρές κοπέλες. Στην προσπάθειά τους να μοιάσουν σε αυτά τα πρότυπα καταφεύγουν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές, όπως δίαιτες, υπερβολική ενασχόληση με τις θερμίδες και το βάρος και άλλα. Ακόμα, τα άτομα που ασχολούνται με δραστηριότητες, οι οποίες δίνουν έμφαση στον έλεγχο του βάρους τείνουν να εκδηλώσουν αυτή τη διαταραχή (π.χ. χορευτές, αναβάτες ή παλαιστές συλλόγων).
Μερικές χρήσιμες συμβουλές για τα άτομα με διατροφική διαταραχή.
-Πολλές φορές παρατηρείται, τα άτομα που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή να έχουν ελλιπείς ή ανακριβείς πληροφορίες γύρω από τα πλεονεκτήματα της σωστής διατροφής, και τις επιπτώσεις των αυστηρών διαιτητικών κανόνων, της σκληρής γυμναστικής, της χρήσης διουρητικών και καθαρκτικών για τη σωματική υγεία. Θα ήταν, λοιπόν, πολύ χρήσιμο να συμβουλευτείτε κάποιο διαιτολόγο-διατροφολόγο, ψυχολόγο ή κάποιο αξιόπιστο βιβλίο σχετικά με τη διατροφή. Έτσι, θα πάρετε βασικές πληροφορίες για τη βελτίωση της λήψης τροφής αλλά και τις συνέπειες των αντισταθμιστικών συμπεριφορών σας στον οργανισμό σας (π.χ. εμετός).
-Η βαθύτερη διερεύνηση και η καταγραφή των σκέψεων και των συναισθημάτων, θα σας βοηθήσει να συνειδητοποιήσετε και να ανακαλύψετε πολλά πράγματα σχετικά με τον εαυτό σας, τη τροφή και ενδεχομένως, τους άλλους ανθρώπους. Αναρωτηθείτε:
"Τι είναι για μένα το φαγητό;"
"Τι σημαίνει για μένα να είμαι αδύνατη/ος;"
"Τι θα γινόταν αν έπαιρνα 2 κιλά;"
"Τι το κακό θα συμβεί αν φάω ένα γλυκό;"
"Πώς θα ήθελα να είμαι; Αυτό που θα ήθελα είναι ρεαλιστικό ή βάζω υψηλούς στόχους στον εαυτό μου;
-Είναι σημαντικό να κατανοήσετε πως δε μπορεί να υπάρξει το 'τέλειο'. Δεν υπάρχει τέλειο σώμα, τέλειο πρόσωπο, τέλεια επιδερμίδα....Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και είναι προικισμένος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ταλέντα. Αντί να κατακρίνετε και να τιμωρείτε τον εαυτό σας για τις ατέλειες που μπορεί να έχετε, βρείτε το θάρρος να κοιταχτείτε στον καθρέφτη και να εστιάσετε την προσοχή σας σε 5 όμορφα στοιχεία του εαυτού σας. Αγαπήστε τον άνθρωπο που βλέπετε στον καθρέφτη με όλα τα πλεονεκτήματα και τις ατέλειες και κατανοήστε τι είναι καλύτερο για εκείνον. Είναι σίγουρο πως αν δε τον αγαπήσετε εσείς, κανείς άλλος δε θα τον αγαπήσει.
-Έχετε αναρωτηθεί τι θα έλεγε ο οργανισμός και το σώμα σας αν είχε φωνή; Χαλαρώστε και προσπαθείστε να παρατηρήσετε το σώμα σας σαν ένας παρατηρητής έξω από αυτό. Ακούστε τη φωνή του...τα λόγια του...τις ανάγκες του...τις αντιδράσεις του...Ακούστε τα παράπονά του από εσάς.
-Αλήθεια, αν ένας φίλος/η σας, είχε παρόμοιες σκέψεις και ανησυχίες με εσάς, τι θα του λέγατε; "Πώς είσαι έτσι;;Πρέπει να χάσεις κιλά."; "Μη τολμήσεις και φας γλυκό...θα γίνεις τετράπαχη/ος"; "Δεν μπορείς να κρατήσεις λίγο τον έλεγχο, γι' αυτό τρως συνέχεια"; "Αν πάρεις 2 κιλά δε θα αρέσεις σε κανέναν"; Δε θα του λέγατε αυτά τα πράγματα, γιατί ξέρετε ότι θα τον/τη στεναχωρούσατε. Γιατί, λοιπόν, στεναχωρείτε τον εαυτό σας; Τι άλλο διαφορετικό θα μπορούσατε να του πείτε;
-Είναι καλύτερο να βλέπετε το φαγητό σαν φίλο σας και όχι σαν εχθρό σας. Αν το δείτε σα φίλο σας και το αγαπήσετε θα σας αγαπήσει και αυτό.
