ΠΩΣ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΩ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ;

       Πόσες φορές σας έχει τύχει να μιλάτε σε έναν άνθρωπο και να νιώθετε ότι δεν έχει ακούσει λέξη από αυτά που του είπατε είτε επειδή την ώρα που του μιλάτε κάνει κάτι άλλο, είτε επειδή έχει να σκεφτεί τα δικά του προβλήματα; Ίσως έχετε πιάσει και εσείς τον εαυτό σας να μην είστε συγκεντρωμένοι σε αυτό που σας λέει ένας άνθρωπος για δικούς σας λόγους. 

      Ακόμη, πόσες φορές έχετε μπει στον πειρασμό να προσφέρετε άμεσες συμβουλές και συστάσεις σε άτομα που μιλούν για το πρόβλημά τους και ζητούν τη βοήθειά σας; Στη συνέχεια εκπλήσσεστε, καθώς βλέπετε πως η καλή σας συμβουλή αγνοείται ή λαμβάνεται μόνο εν μέρει υπόψη από το άτομο που ήρθε για βοήθεια.

       Είναι πολύ σημαντικό να έχετε κατά νου, πως είτε το άτομο αυτό είναι φίλος, είτε αδερφός, είτε σύζυγος, είτε πελάτης, το πρόβλημά του δε μπορεί να αναπτυχθεί, να διερευνηθεί και να λυθεί μέσα σε λίγα λεπτά. Δεν είναι, λοιπόν, πιο λογικό να σταθούμε για λίγο και να τον ακούσουμε προσεκτικά πριν του δώσουμε συμβουλές για το τι πρέπει να κάνει για να το λύσει; 

Ποιες είναι οι βασικές δεξιότητες επικοινωνίας και προσεκτικής παρακολούθησης;

1. Προσεκτική ακρόαση. Η πιο βασική δεξιότητα κατά τη διαδικασία της βοήθειας, είναι το να ακούμε προσεκτικά τους ανθρώπους που θέλουμε να βοηθήσουμε. Όμως, τι σημαίνει η έκφραση "ακούω προσεκτικά"; Η προσεκτική ακρόαση περιλαμβάνει τέσσερεις βασικές διαστάσεις:

     α)Οπτική επαφή: Όταν μιλάτε με έναν άνθρωπο πρέπει να τον κοιτάζετε στα μάτια. Δε χρειάζεται η βλεμματική επαφή να είναι επίμονη σε σημείο που να δημιουργεί αμηχανία στον άλλον άνθρωπο, αλλά να δείχνετε ότι έχετε επίγνωση πως αυτή τη στιγμή μιλάτε σε εκείνον και είστε συγκεντρωμένος σε αυτό που σας λέει. Όταν κοιτάζετε αλλού συχνά ή συνεχώς, είναι σα να υπαινίσσεστε στο άτομο ότι δε το ακούτε.

     β)Γλώσσα του σώματος:  Θα μπορούσατε μια στιγμή να σκεφτείτε...με ποιο τρόπο το σώμα σας δηλώνει ότι παρακολουθεί; Βρείτε το προσωπικό σας, φυσικό στιλ και ρωτήστε άλλους ανθρώπους τι εντύπωση προκαλείτε. Η βασική στάση προσεκτικής ακρόασης είναι μια ελαφριά κλίση του σώματος προς τα εμπρός σε μια άνετη και ήρεμη στάση. Το κυριότερο, όμως, είναι να υιοθετήσετε μια άνετη, φυσική θέση που θα δείχνει στον άλλον ότι συμμετέχετε χωρίς να έχετε το ύφος ενός παντογνώστη ανθρώπου.

     γ)Τόνος της φωνής: Είναι καλό να χρησιμοποιείται ένα φυσικό τόνο φωνής. Συνήθως δισταγμοί και κομπιάσματα στην ομιλία συμβαίνουν σε σημεία έντασης ενώ αλλαγές στον τόνο, στο ρυθμό ή στην ένταση της ομιλίας υποδηλώνουν ενδιαφέρον ή αδιαφορία.

     δ)Λεκτική ακολουθία: Δεν είναι καλό να πηδάτε από το ένα θέμα στο άλλο. Κατευθύνετε όσα έχετε να πείτε σε αυτά που μόλις ακούσατε ή σε αυτά που ακούσατε προηγουμένως κατά τη διάρκεια του διαλόγου. Μην εισάγετε νέα θέματα προς συζήτηση.

2.Χρήση ερωτήσεων. Δεν είναι κακό, όταν κάποιος συζητάει μαζί σας ένα πρόβλημά του, να τον ρωτάτε γι'αυτό. Οι ερωτήσεις είναι χρήσιμες, διότι βοηθούν το άτομο να διερευνήσει καλύτερα αυτό που τον απασχολεί, εντοπίζει σκέψεις και συναισθήματα και εξερευνά καλύτερα τον εαυτό του. Ρωτήστε το άτομο τι τον απασχολεί ή πώς πάνε τα πράγματα από τη τελευταία στιγμή που μιλήσατε μαζί. Επίσης, αν δε καταλαβαίνετε κάτι ή αν μιλάει με γενικότητες, ζητήστε του να σας πει κάτι παραπάνω για να καταλάβετε ή ζητήστε του να σας δώσει παραδείγματα, ρωτήστε το τι εννοεί με αυτό που λέει. Ρωτήστε για τα συναισθήματά του, πώς ένιωσε τότε ή πώς νιώθει τώρα που κουβεντιάζει μαζί σας.

3.Στοιχειώδεις ενθαρρύνσεις. Οι στοιχειώδεις ενθαρρύνσεις αποτελούν μικρές ενδείξεις ώστε να κατανοήσει το άτομο που βοηθάτε, ότι το παρακολουθείτε. Διαιρούνται σε δύο κατηγορίες:       

      α)Οι στοιχειώδεις λεκτικές ενθαρρύνσεις αποτελούν σύντομες εκφράσεις, νύξεις, που δείχνουν ότι παρακολουθείτε το άτομο που βοηθάτε. Μερικά παραδείγματα είναι :

• "΄Ετσι;", "Τότε;", "Και;"
• Η επανάληψη μιας ή δύο λέξεων-κλειδιών.
• "Χμ!", "Α-χα!".
• Απλή επανάληψη ακριβώς των ίδιων λέξεων της τελευταίας φράσης του ατόμου.

     β)Οι μη λεκτικές στοιχειώδεις ενθαρρύνσεις που αφορούν κυρίως τη γλώσσα του σώματος, δηλαδή οπτική επαφή, σώμα που κλίνει προς τα εμπρός με ενδιαφέρον, απουσία νευρικών κινήσεων και ακατάλληλων χειρονομιών που αποσπούν την προσοχή, κλίσεις του κεφαλιού που βοηθούν τη συνέχιση της ομιλίας.

       Σε μερικές περιπτώσεις, μια πολύτιμη στοιχειώδης ενθάρρυνση μπορεί να είναι η σιωπή. Πολλές φορές ερχόμαστε σε αμηχανία, όταν δεν έχουμε να πούμε τίποτα πάνω σε αυτά που μας είπε ο άνθρωπος που έχουμε απέναντί μας με αποτέλεσμα να λέμε κάτι που εκείνη τη στιγμή δεν είναι πολύ χρήσιμο για τον ίδιο. Είναι καλύτερο να δίνετε χρόνο στο άτομο ώστε να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει, να συνεχίσει ή να απαντήσει.

4. Η παράφραση. Προσπαθείστε να χρησιμοποιείσετε τις ίδιες λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος που ήρθε για βοήθεια σε εσάς, αλλά να προσθέσετε και κάποιες δικές σας παρατηρήσεις παραμένοντας, όμως, στην ουσία αυτού που ο ίδιος είπε. Στην πραγματικότητα, έτσι, αποδίδετε στο άτομο με ακρίβεια αυτό που έχει πει δίνοντας το βασικό νόημα όσων λέχθηκαν. Για παράδειγμα:

"Με την Έφη η κατάσταση έχει γίνει ανυπόφορη. Εχθές τσακωθήκαμε πάλι επειδή μου είπε να πάμε βόλτα και εγώ ήμουνα κουρασμένος και δε μπορούσα. Μου είπε ότι δεν υπολογίζω τις ανάγκες της και έγινε χαμός. Δε μπορώ άλλο αυτή τη κατάσταση".

Η στοιχειώδης ενθάρρυνση σε αυτο το παράδειγμα θα ήταν:

"Ανυπόφορη;", ή "Τσακωθήκατε πάλι;", ή "Έγινε χαμός;" ή "Δε μπορείς άλλο αυτή τη κατάσταση;"

Η παράφραση θα ήταν:

"Κώστα, μου λες ότι τσακωθήκατε πάλι με την Έφη εχθές και αυτή τη κατάσταση δε την αντέχεις άλλο, σωστά;".

Η πιο αποτελεσματική παράφραση έχει την εξής δομή:

• Το όνομα του ανθρώπου που βοηθάτε ή την αντωνυμία "εσύ". Όταν η παράφραση είναι πιο προσωπική, είναι και πιο αποτελεσματική (Κώστα...).
• Βασικές ακριβείς λέξεις που χρησιμοποίησε το άτομο (...ότι τσακωθήκατε πάλι με την Έφη χθες...)
• Μια σαφής δήλωση δική σας που αποδίδει το νόημα αυτών που λέχθηκαν (...αυτή τη κατάσταση δε την αντέχεις άλλο)

       Όταν ο άνθρωπος που ήρθε για βοήθεια σας αποζημιώσει με ένα "ναι" ή ένα "ακριβώς", τότε η παράφραση είναι επιτυχής και δείξατε στον άνθρωπο ότι καταλάβατε ακριβώς τι είπε. Όταν, εμβαθύνει περισσότερο σε αυτά που λέει, τότε η παράφραση διευκολύνει την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος. Αν έχετε μιλήσει εκτενώς για το θέμα, η παράφραση σας βοηθά να μεταβείτε σε ένα καινούργιο θέμα. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η παράφραση δίνει την εντύπωση ότι παρακολουθείτε προσεκτικά τα όσα λέει το άτομο και σας βοηθά να ελέγξετε αν αυτό που πιστεύετε, ισχύει.

5. Αντανάκλαση συναισθήματος: Στη συγκεκριμένη δεξιότητα, σε αυτό που πρέπει να δώσετε μεγάλη προσοχή είναι το συναισθηματικό μέρος του μηνύματος που σας δίνει το άτομο:
     α)Είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται και να χαρακτηρίζονται τα συναισθήματα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από τις λέξεις που χρησιμοποιεί το άτομο ή μέσω της παρατήρησης της μη-λεκτικής επικοινωνίας.
    β)Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένο κορμό φράσεων, όπως "Φαίνεται ότι νιώθεις...", "Μοιάζεις σα να νιώθεις...", "Μου δίνεις την εντύπωση ότι αισθάνεσαι..." και συμπληρώστε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
   γ)Μπορείτε να είστε πολύ ξεκάθαροι σχετικά με τα συναιθήματα του ανθρώπου λέγοντας για παράδειγμα: "Φαίνεται ότι νιώθεις........όταν.........".
    δ)Είναι πολύ χρήσιμο, τα συναισθήματα που εμφανίζονται άμεσα κατά τη διάρκεια της συζήτησης να υποβάλλονται σε επεξαργασία.
       Η δυσκολία της συγκεκριμένης δεξιότητας έγκειται στο ότι πολλές φορές δε διακρίνουμε ξεκάθαρα συναισθήματα, αλλά ασαφή και σύνθετα. Μερικά από αυτά προκαλούν βαθιές συγκρούσεις και προβλήματα που είναι δύσκολο να επιλυθούν. Αυτό συμβαίνει όταν, για παράδειγμα, βρισκόμαστε σε σοβαρή σύγκρουση με έναν άνθρωπο που αγαπάμε. Τα ανάμεικτα συναισθήματα είναι από τη μία θετικά συναισθήματα φροντίδας, αγάπης και εμπιστοσύνης και από την άλλη αρνητικά συναισθήματα πόνου, απογοήτευσης και θυμού, τα οποία συγκρούονται μεταξύ τους. Για να καταφέρετε να ανιχεύσετε και να ερευνήσετε σύνθετα συναισθήματα μπορείτε:

• Να παρατηρήσετε μηνύματα με διπλό νόημα, όπως όταν το σώμα δηλώνει ένα πράγμα και οι λέξεις κάτι άλλο. "Από αυτά που λες, φαίνεται πως νιώθεις πολύ σίγουρη για τον εαυτό σου, αλλά το σώμα σου δίνει ένα άλλο μήνυμα".
• Να χρησιμοποιήσετε ερωτήσεις που ενθαρρύνουν το άτομο να μοιραστεί περισσότερα και να εκφράσει με λόγια τη συναισθηματική του εμπειρία.
• Να χρησιμοποιήσετε τις φράσεις που είπαμε παραπάνω, δηλαδή: "Φαίνεσαι ότι νιώθεις......".

       Εκφράσεις, όπως "είμαι σε σύγχυση", ή "υπάρχει μια ασάφεια μέσα μου", ή "νιώθω έναν διχασμό", αποτελούν όρους που κρύβουν περίπλοκα συναισθήματα, τα οποία πρέπει να ανακαλύψετε. Το σημαντικό είναι να παρατηρείτε τα συναισθηματικά στοιχεία που ενυπάρχουν σε όσα λέει ο άνθρωπος που ήρθε σε εσάς για βοήθεια και να τα συνοψίζετε με σαφή τρόπο ώστε το άτομο να τα καταλάβει καλύτερα.

6. Περίληψη. Προσπαθείστε να ανακεφαλαιώσετε και να συμπτύξετε την ουσία των όσων λέχθηκαν από το άτομο που έρχεται για βοήθεια. Με αυτό το τρόπο ελέγχετε κατα πόσο ήταν ακριβής η ακρόασή σας και αν ήταν ακριβής αποδεικνύετε ότι σέβεστε και ακούτε αυτό που σας λέει ο άνθρωπος. Ο βασικός στόχος, όμως της περίληψης είναι να βοηθήσει το άτομο να ενώσει και να συγκεντρώσει όλες τις σκέψεις του. Δε πρέπει να περιλαμβάνει δικές σας γνώμες, εμπειρίες, αξίες. Η περίληψη μπορεί να γίνει αφού έχετε ακούσει για κάποιο χρονικό διάστημα  (που μπορεί να κυμαίνεται από 3 λεπτά μέχρι μία ώρα) και παρακολουθήσει προσεκτικά τα λεκτικά και μη λεκτικά μηνύματα. Στη συνέχεια επαναλαμβάνετε επιλεκτικά τις βασικές δηλώσεις και συμπεριφορές του ατόμου με ακρίβεια, προκειμένου να συνειδητοποιήσει τη κατάσταση με μεγαλύτερη σαφήνεια.

       Όλες οι παραπάνω δεξιότητες είναι πολύ σημαντικές διότι οδηγούν σε μια εποικοδομητική συνομιλία, όπου ο άνθρωπος που χρειάζεται βοήθεια, καταλαβαίνει ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά για εκείνον και για το πρόβλημά του αλλά και εσείς δείχνετε ότι  τον ακούτε προσεκτικά και παρακολουθείτε τα όσα λέει αυξάνοντας την εμπιστοσύνη του στο πρόσωπό σας. Παράλληλα με αυτό το τρόπο βελτιώνετε σημαντικά την επικοινωνία σας με τους συνανθρώπους σας, αποφεύγοντας παρερμηνείες, παρεξηγήσεις και αντιλήψεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.